کلاس زیبایی شناسی شعر

 

دهمین اردوی ادبی «تماشا» در سالن صفارزاده حوزه هنری با حضور استادان علیرضا میرعلینقی، علیرضا سمیعی، حسنا محمدزاده، افسانه غیاثوند، آرش شفاعی و دبیری فریبا یوسفی برگزار شد.

 

در بخش دوم دهمین اردوی ادبی تماشا حسنا محمدزاده با هدف شناسایی شعرهای فاخر به چگونگی شناخت شعر و جهان شعر پرداخت.

وی در ابتدا به این نکته اشاره کرد که شناخت کامل با نماد و استعاره حاصل می‌شود که تصویر را به اندیشه گره می‌زند و اظهار کرد: نماد کاری می‌کند که تصویر تبدیل به اندیشه شود همچنین وقتی شعر از استعاره گذر می‌کند به حوزه نماد می‌رسد و اندیشه، حس و تصویر به هم گره می‌خورند و به همین دلیل هم شعر از سطح به عمق حرکت می‌کند و اندیشه محور می‌شود.

 

تفاوت نماد و استعاره

وی در ادامه به تفاوت نماد و استعاره پرداخت و تشریح کرد: استعاره دنبال شباهت‌یابی است ولی در نماد لزوما شباهت وجود ندارد. وقتی شاعر استعاره‌گراست و استعاره را تعریف می‌کند قرینه‌ای تشریح می‌شود که من متوجه می‌شوم که شاعر استعاره بکار برده است. به عبارتی دیگر ردپای شاعر در کلام نشان می‌دهد که یک کلمه به عاریت گرفته شده تا غیرمستقیم و با زیبایی صحبت کند.

محمدزاده تاکید کرد: در تفاوت نماد و استعاره باید گفت که در استعاره قرینه صارفه به کار برده می‌شود. در استعاره یک کلمه و یک لفظ جایگزین یک کلمه یا لفظ می‌شود ولی در نماد یک لفظ جایگزین یک معنا و اندیشه می‌شود. همچنین نماد دالی است که مدلول‌های مختلفی دارد و تغییرپذیر است. وقتی کلمه‌ای استعاره واقع شود دیگر خودش نیست در حالیکه برخی نمادها کلیشه‌ای هستند و یکسری نمادها ابداعی‌ هستند و وقتی نماد ابداعی در شعر آورده شود، شاعر هنر کرده است. وقتی صحبت از نماد می‌شود مهم ابداعی بودن آن است. استعاره بر اساس شباهت‌یابی شکل می‌گیرد ولی نماد لزوما اینگونه نیست. همچنین از دیگر تفاوت‌های نماد و استعاره این است که تحلیل استعاره روی سطح زبان است و تحلیل نماد در عمق زبان.

وی نماد را دریچه‌ای به ناخودآگاه، جهانی که شاعر درک کرده و روح شاعر دانست و افزود: نماد گاه به واسطه یک شبکه الگویی نمود پیدا می‌کند و لزوما بر اساس شواهد و قابل درک و دریافت برای همه نیست و ممکن است ده‌ها معنا از آن بتوان کشف کرد.

وی همچنین تاکید کرد: شعر درجه یک شعری است که مخاطب را با خود درگیر کند و در عین حال کسی نتواند به قطعیت بگوید که منظور شاعر از آن چیست. وقتی شعر از قطعیت معنا به چندمعنایی حرکت کند عمق پیدا کرده و به سمت درجه یک شدن می‌رود. در بخش پایانی دهمین اردوی ادبی تماشا آرش شفاعی و افسانه غیاثوند به نقد مجموعه غزل «یاد» اثر بشری صاحبی پرداختند.

در ابتدا، فریبا یوسفی با اشاره به محتوای این کتاب، به شاعران جوان این اردوی ادبی یادآوری کرد که از تغزل و عاشقانه‌سرایی غفلت نکنند.